De Geest zegt uitdrukkelijk

De twee wegen gaan samen

Hierboven hebben we twee wegen van afgodendienst aangegeven, namelijk de weg van de contemplatie en de weg van de charismata. De eerste is heel breed het christendom doorgetrokken, o.a. in de Rooms Katholieke kerk. De tweede is ontstaan rond 1900 en vanaf toen in golven over de christenheid breed uitgewaaierd.

Wat we de laatste decennia zien is dat de twee wegen steeds meer in elkaar verweven raken. In het bericht over de Festivalkerk vind je daar lokaal voorbeeld van. Maar het is wereldwijd een ontwikkeling dat de ‘charismatische kerk’ zich aansluit bij de ‘roomse kerk’. Zie hier de uitnodiging van de Paus aan de pinkstergelovigen uit 2014.

Het is opmerkelijk dat de Bijbel hier al over spreekt. Paulus profeteert het aan Timotheus!

De Geest nu zegt uitdrukkelijk

Paulus schrijft aan Timotheus in zijn eerste brief het volgende.

“Maar de Geest zegt uitdrukkelijk dat in latere tijden sommigen afvallig zullen worden van het geloof en zich zullen wenden tot misleidende geesten en leringen van demonen, door huichelarij van leugenaars, die hun eigen geweten als met een brandijzer hebben toegeschroeid. Zij verbieden te trouwen en gebieden zich te onthouden van voedsel, dat God geschapen heeft voor de gelovigen en voor hen die de waarheid hebben leren kennen, om onder dankzegging aanvaard te worden.” (1 Timotheus 4:1-3).

Dit is zo’n tekstgedeelte dat je niet direct concreet kunt maken en kunt toepassen, waar je dan maar iets zegt als “vreselijk!” en vervolgens gauw verder leest. Maar laten we eens dieper kijken naar wat hier staat.

Over Geest en geesten

Paulus schrijft als apostel aan Timotheüs (1:1), dus met het nodige gezag, maar hij schrijft in 4:1 dat hier een boodschap komt die nadrukkelijk door de Geest wordt uitgesproken: “de Geest zegt uitdrukkelijk”. Dat is een uitdrukking die nergens anders in het Nieuwe Testament voorkomt. Het moet iets bijzonders zijn dat dit hier zo staat. Zou het iets zijn dat mogelijk met de Geest van God te maken heeft? Het is heel waarschijnlijk dat de Geest hier Zelf als het ware het woord neemt en iets belangrijks wil meedelen. In ieder geval gaat het als we even verder lezen in dit eerste vers over ‘misleidende geesten’ en ‘demonen’; en dat kon weleens betekenen dat het een onderwerp is waarbij het gaat om de tegenstelling “Geest of geest”. De vraag of iets een ‘boodschap van de Geest’ of ‘boodschappen van geesten’ zijn. Dat is precies het probleem bij de charismatische beweging: zijn het inderdaad boodschappen van de Geest of zijn er misleidende geesten aan het werk?

In latere tijden

Wat de Geest hier zeg is ‘voor latere tijden’; het is dus een profetie. De uitdrukking ‘in latere tijden’ komt ook alleen maar op deze ene plaats voor in het Nieuwe Testament en dat duidt ook op iets bijzonders, want meestal heeft de Bijbel het over ‘de laatste tijden’ of ‘de laatste dagen’. De boodschap die hier volgt is in ieder geval niet voor Timotheüs zelf en zijn tijdgenoten bedoeld; het gaat over iets dat later zal plaatsvinden. Het is dus een profetische boodschap over iets belangrijks dat in de toekomst zal gebeuren[1]. Bovendien is het woord dat hier gebruikt wordt voor ‘tijden’ ook op te vatten als ‘gelegenheden’, of ‘gebeurtenissen’. ‘Latere tijden’ duidt in ieder geval op toekomstige dingen en mogelijk op meerdere gebeurtenissen. Ik houd het erop dat de Geest hier heel concreet voorzegt wat er later aan charismatische golven over de christelijke kerk is heen gekomen. De eerste keer kon de kerk weerstand bieden en dit als ketters bestempelen; anno nu is er nauwelijks nog weerstand en is de afval ingetreden.

Afval van het geloof

Het gaat hier over mensen die tot de kerk behoren, christenen dus. Zij worden afvallig van het geloof. “Afval” betekent ook ‘weggaan van’, ‘verlaten’, maar dan zonder dat je het in de gaten hebt en in het Oude Testament wordt het altijd gebruik in de context van afgodendienst van het volk Israël. Dus ook hier moeten we denken aan christenen die zich aan afgoderij overgeven. Het zijn ‘sommigen’ dat wil zeggen dat het begint met een klein aantal, niet meteen met bijvoorbeeld 3000 zoals op de pinksterdag (Handelingen 2:41). Op de vraag “Geest of geesten?” geven ze de verkeerde antwoorden en daardoor vallen ze van af van het geloof.

Zij verbieden te trouwen

In ieder geval wordt ‘de charismatische afval’ hier in direct verband gebracht met het monastieke gedachtegoed, dat de mens dichter bij God komt door celibaat en ascese; dat wat we de “spirituele of contemplatieve weg” hebben genoemd. De Heilige Geest Zelf maakt hier duidelijk dat bij beide ‘wegen’ dezelfde misleidende demonen werkzaam zijn[2][3].

Wat we vandaag de dag op christelijk erf zien gebeuren is de toenadering van de charismatische wereld met de rooms-katholieke wereld. Iets wat de Geest van God in deze brief van Paulus al heeft voorzegt.

Voetnoten

[1] Van een andere uitdrukking “het laatste der dagen” heeft Roger Liebi overtuigend aangetoond (“Leven we werkelijk in de eindtijd?”) dat de periode die hiermee wordt aangeduid, begint aan het eind van de 19e eeuw (ca 1880), omdat vanaf die tijd Joden naar het beloofde land terugkeren, zoals concreet beloofd in de Schrift. Iets dergelijks kan ook hier het geval zijn.

[2] We zullen elders nog wel zien dat in deze brief meer verwijzingen naar de contemplatieve weg voorkomen, waardoor deze brief (en ook de 2e) erg actueel zijn voor vandaag de dag.

[3] Overigens is het opmerkelijk dat een van de belangrijke leringen binnen het Montanisme het verbod op (her)trouwen was.