Vooraf
We benoemen hieronder voorbeelden van wat we ‘de weg van de contemplatie’ hebben genoemd. De realiteit is echter zo divers, dat het onmogelijk is hier een compleet overzicht te geven. Wat we hieronder beschrijven is maar beperkt en bedoeld als illustratie van hetgeen hiervoor over de weg van de contemplatie is gezegd. Zodat de lezer zelf aan de hand van Gods Woord in de praktijk kan onderscheiden wat niet goed is. Meer informatie vindt je op de onderstaande websites: [1]
Verder is het goed om het volgende te bedenken
- Als we protestantse of evangelische (kerk)gemeenschappen benoemen, betekent dat niet dat het ook speelt in alle plaatselijke gemeenschappen van zo’n organisatie of beweging. Gelukkig zijn er lokale gemeenschappen waar men onderscheidt wat Bijbels is en wat niet en het on-Bijbelse categorisch afwijst, ook al gebeurt dat niet in zuster-gemeenschappen.
- Als in een plaatselijke gemeenschap datgene wat de Bijbel afgoderij noemt, niet wordt afgewezen en wordt getolereerd of mogelijk zelfs gepromoot, dan betekent dat nog niet dat alle leden van die gemeenschap zich daar persoonlijk ook schuldig aan maken.
- De Bijbel maakt duidelijk dat leidinggevenden een grotere verantwoordelijkheid hebben dan de ‘gewone’ gelovigen. Dat was in de tijd van het Oude Testament als ook in de tijd van het Nieuwe Testament zo en ook vandaag de dag. Vandaar dat hier en daar namen van personen genoemd worden.
- Contemplatie en charismatische uitingen lopen in de werkelijkheid steeds meer door elkaar heen; bovendien zijn de opvattingen van mensen binnen de stromingen over bepaalde onderwerpen vaak ook nog heel verschillend. We citeren teksten uit boeken, artikelen of websites om een beeld te geven van de taal die gebezigd wordt. Daarbij dient bedacht te worden dat andere personen of organisaties dit soort dingen met wat andere woorden kunnen aanduiden.
De Rooms Katholieke Kerk
We moeten eerst maar even stil staan bij de Roomse Kerk, aangezien zij toch in het bijzonder de drager is van de contemplatie binnen het christendom. De contemplatieve (‘monastieke’) praktijk is mogelijk de belangrijkste geestelijke beweging binnen deze kerk. Daarmee is zij bijbels gezien een afgodische kerk, aangezien ze de contemplatie (= afgodendienst) in stand houdt en bevordert.
Naast de praktijk van de mystieke godservaring is het ook de officiële leer van de Roomse kerk dat wij mensen God worden. In de Catechismus van de Katholieke Kerk 1995 wordt het zo verwoord: “Het Woord is vleesgeworden om ons ‘deel te laten krijgen aan Gods eigen wezen’ (2 Petr. 1:4). Het Woord van God is mens geworden en Hij die Gods Zoon is, werd de Mensenzoon, opdat de mens zoon van God wordt door het Woord in zich te dragen en het kindschap te ontvangen. ‘Want Gods Zoon is mens geworden om ons tot God te maken’. De eniggeboren Zoon van God nam, omdat Hij ons in zijn goddelijkheid wilde laten delen, onze natuur aan, opdat Hij, mens geworden, de mensen tot goden zou maken”.[2]
De Protestantse Kerk Nederland
Meditatie verslaat ook in protestantse kring haar duizenden, zo niet meer. Op de website van de PKN vind je onder het hoofdje ‘geestelijke vorming’ een veelheid aan informatie over ‘meditatief leven’. Kijk je daar naar bv de activiteiten dan schrik je dat er in dit kleine land binnen de PKN op dit moment (juni 2015) bijna 40 activiteiten/cursussen gehouden worden waar stilte, bezinning en meditatie het onderwerp is! Een groot aanbod van vormen, waarin je kunt zien hoe groot de diversiteit is: stiltemeditatie, meditatief zingen, meditatief dansen, beeldmeditatie, christelijke mantrameditatie, christelijke lichaamsmeditatie en Lectio Divina.
We citeren:
“Meditatie kan ook helpen dichter bij de bronnen van het bestaan te komen en te ervaren waar het je uiteindelijk om te doen is. Om in harmonie te komen met jezelf, met de schepping en met God. Om je steeds meer verbonden te voelen met wat van blijvende waarde is. . . . . . . .
Het beoefenen van meditatie gebeurt al eeuwenlang, zowel binnen de christelijke traditie als binnen andere godsdiensten of wereldbeschouwingen. . . . . . .
Er zijn diverse vormen van meditatie. Globaal gezegd zijn er vormen uit de westerse traditie en vormen uit de oosterse traditie. Er zijn vormen uit een godsdienstige of levensbeschouwelijke traditie, maar ook nieuwe vormen zoals die binnen de psychologie worden toegepast. Binnen de christelijke traditie gaat het bij meditatie vooral om vormen die in direct verband staan met het intensief lezen van de Schrift en om vormen die een meditatief leven bevorderen, zoals het richten van de aandacht op een psalmtekst, een icoon of een gebedswoord of –zin, en het ‘herhalend’ bidden. Deze meditatievormen vertonen overeenkomsten met oosterse meditatievormen als het gaat om het belang van aandacht en opmerkzaamheid in het hier en nu[3].”
Op de Lectio Divina en het ‘herhalend bidden’ komen we nog apart terug.
Lectio Divina
Lectio Divina wordt ook wel ‘heilige lezing’, ‘goddelijke lezing’ of ‘bijbellezen met je hart’ genoemd. Het is een heel misleidende manier om christenen op het pad van de contemplatie te krijgen. Het is een manier van bijbellezen die gecombineerd wordt met het beoefenen van de stilte en meditatie (zoals hierboven) en – met de nodige oefening – leidt tot het ontvangen van directe boodschappen (indrukken of woorden) van God. Het zal niet verbazen dat de Lectio ook stamt uit de monastieke traditie. Henri Nouwen schrijft over de Lectio onder meer[4]: “. . . Het lezen van Gods woord zou ons allereerst moeten leiden tot contemplatie en meditatie. Wanneer we spiritueel lezen over geestelijke zaken, openen we ons hart voor de stem van God “. Hij noemt de Lectio Divina “de voortgaande incarnatie van God in onze wereld”.
Ook dit is geen saaie bezigheid; integendeel het gaat ook hier om bijzondere innerlijke ervaringen. Iemand die met de Lectio had kennis gemaakt in een Vineyard gemeente, bevestigde me dat de ervaringen die hij hierbij opdeed inderdaad geweldig waren! Gelukkig heeft hij ingezien dat dit verkeerde praktijken waren en zich ervan afgekeerd.
Al langere tijd is het een praktijk die in protestants Nederland breed wordt gepromoot in allerlei kringen en kerken. Heel actief wordt de Lectio gepromoot door Jos Douma (GKV) [5] [6]. Maar ook in de kring van de Vergadering van Gelovigen (VvG) is het in 2006 al geïntroduceerd.
Er valt elders genoeg te lezen over de Lectio, waar we hier alleen maar naar hoeven te verwijzen.
De conclusie mag duidelijk zijn: Lectio Divina is afgoderij! Misschien is het wel een van de meest misleidende vormen, omdat zij immers gebruik maakt van het Woord van God! Daarom spreekt ze veel serieuze christenen aan, die denken op deze wijze bijzonder door God ‘geïnspireerd’ te worden.
Gods stem horen
Eén van de dingen die tegenwoordig veel verkondigd wordt, is dat God persoonlijk tot ons wil spreken. Je kunt Zijn stem horen en daarmee de boodschappen die Hij voor je heeft. Ook dit zijn natuurlijk altijd hele bijzondere en persoonlijke ervaringen. Maar je hoort Gods stem niet zomaar; je moet je er natuurlijk wel voor openstellen en dat doe je dan natuurlijk door ‘de stilte’ te zoeken. Het is zogezegd ‘een verborgen en intieme omgang met God’. Degenen die dit promoten gebruiken daarbij teksten als:
“Je bouwt een echte vriendschap met God op door voortdurend met hem te wandelen. Wandelen met God betekent Hem overal in betrekken, de hele dag door met Hem praten”.
“Je leven kan elke dag een avontuur zijn vol verrassingen, als je je door God laat leiden. Daarvoor is het belangrijk dat je zijn stem leert te verstaan”.
Dallas Willard [7] meent dat God direct en persoonlijk tot Zijn volk spreekt door “een stille kleine stem” in hun geest. Vandaag de dag zullen misschien wel de meeste christelijke leiders dezelfde opvattingen promoten; vaak gecombineerd met allerlei charismatische opvattingen (bv Wilkin van de Kamp[8] en Jan Zijlstra[9]). Ook in de hoek van de Baptisten bv Blackaby[10], die het als opdracht ziet christenen “te helpen God te ervaren”! Het verstaan van Gods stem wordt vaak verbonden met allerlei andere ideeën, zoals het ervaren van ‘intimiteit met God’ of het ervaren van ‘Gods aanwezigheid’.
Sarah Young verslaat haar duizenden met haar dagboek “Dichtbij Jezus” en “Dichtbij Jezus voor jonge tieners” waarin ze boodschappen doorgeeft die ze van ‘Jezus’ gehoord zou hebben. Sarah Young ontdekte volgens de cover van het boek: “het is werkelijk mogelijk om dagelijks Gods stem te horen, en zijn aanwezigheid en vrede te ervaren. Laat je bemoedigen door haar prachtige dagboek en open je hart voor de stem van de Goede Herder.”
Het lijkt wel een van de meest normale opvattingen te zijn in christelijk Nederland dat je Gods stem kunt horen, Hem op die manier kunt ervaren en dat het de normale manier is waarop God met ieder van Zijn kinderen wil omgaan. Maar de ideeën en ‘bijbeluitleg’ waarop dit gebaseerd is deugen niet en we zullen daar elders uitgebreider op moeten ingaan.
Voor dit moment is het voldoende om te constateren dat ook dit fenomeen van “Gods stem verstaan” valt in de categorie afgoderij. Laat je niet misleiden: wat je hoort komt niet van God, maar van de demonen! Blijf er bij weg!
Bidden
Bidden, alleen en samen met andere gelovigen, is ongelooflijk belangrijk; laat daar geen twijfel over bestaan. God heeft het Zelf gezegd dat het een van de dingen is die Hij van Zijn volk verwacht: “Mijn huis zal een huis van gebed genoemd worden” (Jesaja 56:7). God vindt het belangrijk dat we biddend tot Hem naderen en voor ons eigen hart is het ontzettend zegenrijk en heilzaam.
Maar helaas is er vandaag de dag veel dat onder de vlag van ‘bidden’ een andere lading krijgt. Overigens is het voor zover ik kan beoordelen altijd zo geweest. De Heer Jezus noemt het Zelf (Mattheus 6:7) tegen Zijn discipelen dat er een gevaar is dat ze net als de heidenen zouden gaan bidden met ‘omhaal van woorden’. Het oorspronkelijke Griekse woord voor ‘omhaal’ betekent ook ‘betekenisloze (ijdele) herhalingen’. Dat is wat de heidenen doen, zegt de Heer, die bidden tot hun goden met ‘mantra’s’. En als jullie op die manier tot God bidden, is het afgoderij.
Hier komt de eerder besproken contemplatie weer om de hoek kijken. Zoals Thomas Merton het zegt [11] in zijn boekje ‘Contemplatief gebed’: “Zonder contemplatie is gebed slechts een vruchteloze bedrijvigheid van het verstand. . . Waar het op aankomt is een contemplatieve gerichtheid van het hele gebedsleven. . . Onder de contemplatieve gerichtheid verstaan we dat het gebed leeg moet zijn, ‘nutteloos’ en zuiver . . . Zonder contemplatie en innerlijk gebed kan de Kerk haar missie om de mensheid te transformeren en te redden onmogelijk vervullen”. Hij noemt dit bidden dan ook vaak ‘het gebed van het hart’ of ‘het gebed van Jezus’.
Dit contemplatieve ‘bidden’ wordt ook wel centrerend bidden genoemd. Anderen noemen in dit verband ‘het Jezus-gebed’[12] waarbij de naam ‘Jezus’ als mantra gebruikt wordt. Jos Douma is een van degenen die dit promoot [13].
Paulus zegt tegen de Korinthiërs (1 Korinthe 14:15) dat we bij het bidden ons verstand moeten gebruiken. Zonder dat gaat het niet en komen we in afgoderij terecht!
De Evangelische Omroep
Het bijbelse evangelie wordt bij de EO niet meer gebracht. In plaats daarvan verkondigen ze ‘een ander evangelie’, door de contemplatie te prediken. In het zogenaamde Leerhuis van de EO (leerhuis.eo.nl) kun je leren hoe je God kunt vinden in de stilte. Het bestaat deels uit korte video’s van het desbetreffende programma, waarin geprobeerd is een paar bekende Nederlanders God te laten vinden in de stilte van een klooster. De teksten en video’s maken duidelijk hoe je het kunt oefenen om God te ontmoeten.
We gaan hier maar niet citeren; daar zou geen einde aan komen. Overtuig u zelf maar op de site van de EO. Wat ik geconstateerd heb is dat
- Groots uitgehaald wordt om de contemplatieve praktijken bij het kerkvolk in te voeren.
- Duidelijk blijkt dat deze dingen ‘geleend’ worden van de roomse kerk. Uitgebreide verwijzingen naar de woestijnvaders, Ignatius van Loyola, Benedictus en Henri Nouwen.
- De inhoud is een mix van dingen die hiervoor al beschreven zijn: meditatie, Lectio Divina (“bidden met de Schrift”), contemplatie, stilte.
- Tenslotte: er is geen enkele verwijzing naar het kruiswerk van de Heer Jezus Christus. Zelfs onder het hoofd “Het kruis van Jezus” of “Vergeving voor zondaars” waar je nog iets zou mogen verwachten van de bijbelse boodschap, ontbreekt elk spoor van Christus’ verzoenend sterven. Men komt niet verder dan dat “de oplossing voor al het kwaad (…) zich laat samenvatten als ‘liefde’, ‘aanvaarding, ‘vergeving’”.
Hoe triest dat de EO niet het evangelie van God predikt, maar de mensen juist de weg naar de duivel wijst!
Duizendmaal dank
Ten slotte verwijs ik hier nog naar de Open Brief aan Ann Voskamp, naar aanleiding van haar boek ‘Duizendmaal dank’, waarin ze haar weg naar de contemplatie beschrijft.
Zie verder over de contemplatie bijvoorbeeld ook dit:
Voetnoten
[1] Bijvoorbeeld http://www.lighthousetrailsresearch.com/blog/ , www.rejoicenow.nl, www.verhoevenmarc.be of www.toetsalles.nl
[2] Zie http://www.verhoevenmarc.be/PDF/RKK-mensIsGod.pdf
[4] In “Spiritueel begeleiden” pag. 98-101, ISBN 9401407002
[5] www.josdouma.nl; https://ontdeklectiodivina.wordpress.com/
[6] Bv : www.verhoevenmarc.be/_lectioDivina.doc;
[7] Dallas Willard, “God verstaan, groeien in vertrouwelijke omgang met God” (Inside Out Publishers, Amersfoort 2004)
[8] Zie o.a. www.vrijzijn.net, ook voor anderen die bij deze ‘bediening’ betrokken zijn.
[9] Zie video op CIP.nl – 11 juli 2010.
[10] Zie www.blackaby.net
[11] Thomas Merton “Contemplatief gebed”, 2015, Uitgeverij Meinema, ISBN 9789021143835
Nederlands 
Deutsch 
English