Christelijke mindfulness? | Over God en goden

Mindful mediteren over Psalm 92 – Kerk&religie – RD.nl

Snel, sneller, snelst lijkt het credo van de huidige maatschappij. Om de stress de baas te blijven, zoeken tal van christenen hun heil bij christelijke varianten van mindfulness, een van oorsprong boeddhistische vorm van meditatie en ontspanning. Bijbels verantwoord, of is de geest uit de fles?

Mindfulness

Van de week kreeg ik van twee kanten artikelen aangereikt die in het Reformatorisch Dagblad van 2 juli j.l. hebben gestaan.

Op pagina 3 staat een artikel getiteld ‘Christelijke varianten van mindfulness populair’, waarin de mening van dr. Arnold Huijgen wordt weergegeven. Hij is hoofddocent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). In de Accent bijlage van dezelfde krant staat vervolgens een groot artikel van 2 pagina’s getiteld “Mindful mediteren over Psalm 92”. Daarin vertelt therapeute Wolly Touwen een en ander over haar cursus ‘christfulness’, een christelijke variant op mindfulness.

In de artikelen wordt een aantal voor- en tegenstanders aan het woord gelaten. Alles met elkaar meningen van een stuk of zes christenen, allemaal deskundigen of theologen.

Als ik probeer het een en ander samen te vatten, dan is dat vanwege de hoeveelheid opvattingen nauwelijks mogelijk. Op zichzelf geeft dat al aan dat de verwarring over dit onderwerp groot is en dat een normaal mens daar helemaal geen wijs uit wordt.

De kernvraag is of een methode die uit het boeddhisme afkomstig is door christenen gebruikt mag worden. Daarbij willen we ons niet door meningen van mensen laten leiden maar door Gods Woord.

Een veelheid aan verschillende geluiden

We citeren hier een paar meningen over het onderwerp.

de boeddhistische grondslag van mindfulness is voor Huijgen geen reden om alle mindfulnesstherapieën af te wijzen. (…) Het gaat er om hoe dominant die achtergrond is in de therapie zelf. Daarbij is het belangrijk om goed te kijken naar het mensbeeld dat achter een therapie schuilgaat.
Een duidelijk ja of nee vanuit de Bijbel is er niet als het gaat om christelijke mindfulness, zegt Huijgen. Hij pleit ervoor om het volgen van zo’n cursus over te laten aan ieders geweten, in de lijn van 1 Korinthe 8.
de cursus van Touwen wil het verlangen van een christen naar God laten groeien. (…) Veel mensen hollen maar door (…) Daardoor ontstaan lichamelijke en psychische klachten. Met christfulness leren ze dat op te merken en bij God neer te leggen.
Aandachtig leven, daar draait het om. Leven zoals een kind, vol verwondering, onbevangen, blij. Dat komt niet uit het boeddhisme, maar is voluit christelijk. Lees maar in Jeremia 31:21: ‘Richt je aandacht op de weg die je volgt’. Als je zo leeft, heb je minder last van stress en geniet je meer (Touwen).
Bij christelijke varianten van mindfulness blijft de kern overeind volgens Ruud van der Ven.. Waar boeddhisten streven naar de leegheid van het individu om eenheid met het universum te bereiken, streven christenen naar zelfontlediging om één te worden met God.
Christelijke mindfulness is niet zonder risico zegt Van der Ven. De christelijke variant probeert een ervaring te bereiken: een gevoel van rust, vrede, Christus, God of het horen van de stem van God. (…) er kan een opening ontstaan voor de gevallen geestelijke wereld.
Bastiaan Visser, gz-psycholoog maakt altijd een vertaalslag van een therapie naar een christelijke variant. Zo heeft hij bij mindfulness de boeddhistische elementen weggelaten en christelijke oefeningen vanuit de benedictijnse spiritualiteit toegevoegd, zoals een Bijbelse meditatie op basis van Psalm 62..
De waarschuwing voor occultisme vindt Visser onterecht. (…) voor een gezond geestelijk leven is het nodig dat je weet wat er psychisch in je omgaat. Anders belemmert dat je relatie met God. Natuurlijk kun je met mindfulness de verkeerde kant op gaan. Dan raak je verwijderd van God. Maar bij de meeste cliënten zie ik het tegenovergestelde. De training leert hun het leven te aanvaarden en in de handen van God te leggen.
Ewoud de Jong, psychiater bij Eleos en het Therapeutisch Centrum Flevoland vindt dat er niets mis is met christelijke aandachtstrainingen. (…) Het helpt je om positiever in het leven te staan en meer van dingen, zoals ze op je af komen, te genieten. (…) Christelijke trainers moeten niet blijven hangen in de klassieke variant van mindfulness. (…) Een aandachtstraining waarin mensen bewuster leren leven en bewuster met Gods Woord om gaan, lijkt me heel waardevol.
Koert van de Velde, godsdienstwetenschapper en journalist bij Trouw, meent dat mindfulness niet slechts een methode is, maar ten diepste zeer religieus. Het naïeve negeren van de religieuze wortels en inhoud van mindfulness beschouwt hij als een voorbeeld van ‘mindfoolness’ (dwaasheid).

Het probleem

Het probleem waar alle geleerden en deskundigen het wel over eens zijn is dat in toenemende mate mensen – en ook christenen – moeilijkheden ervaren in hun leven, kennelijk minder willen nadenken over de toekomst (hoe ziet die er uit?) en steeds meer gestrest raken. Zelfs christenen, want die zijn bijvoorbeeld verleerd om ‘meditatief te leven voor Gods aangezicht’ (citaat van De Jong zowel als Huijgen).

Het valt op dat in het artikel niemand zich de vraag stelt – een ook de journalist niet – wat toch de oorzaak hiervan is. Iedereen zit kennelijk vast in een ‘probleem – oplossing denken’. Mensen hebben een probleem en gaan dat dus oplossen. Er wordt dan vervolgens alleen gediscussieerd over de oplossing; of christelijke mindfulness wel of niet kan en mag. Niemand vraagt zich af wat de oorzaak van het probleem is.

Laat ik dat hier dan maar doen. Ik meen – en dat zeg ik met schroom omdat ik mezelf een beetje ken – dat christenen niet meer weten wat hun geloof voor het dagelijks leven inhoud. Ze weten niet meer wat Christus, Golgotha en de Bijbel met het dagelijks leven te maken hebben. Daarom zoeken ze het daar ook niet wanneer ze spanningsvolle omstandigheden in het leven meemaken. Het is niet het onderwerp van deze post, dus we kunnen er hier niet veel van zeggen. We nemen slechts Paulus en Silas als voorbeeld (Handelingen 16:23-25). In ontzettend moeilijke en hopeloze omstandigheden baden ze en zongen lofgezangen tot God. God lofzingen is de basis en de kern van een gezond christelijk leven, daar hebben we het al eerder over gehad.

Christelijke mindfulness – wat zegt de Bijbel?

Het is niet de bedoeling alle opvattingen zoals boven weergegeven stuk voor stuk te becommentariëren. We beperken ons maar tot een samenvatting van wat de Bijbel over dit thema zegt. Voor uitgebreidere onderbouwing wordt verwezen naar wat beschreven is onder ‘Afgoden dienen‘.

het volk Israël mocht zich op geen enkele manier inlaten met de godendiensten van andere volken. Dat was omdat ze hun manier van naderen tot de onzichtbare wereld niet zouden overnemen en op die (heidense) manier tot God zouden naderen (zie bijvoorbeeld Deuteronomium 12:4,30-31)
als ze dit zouden doen, dan zouden ze denken God te dienen, maar in werkelijkheid dienden ze dan de afgoden. Ze zouden dan onder invloed van demonen komen.
De eerste geboden in de ’tien geboden’ gaan over afgodendienst. Ze worden door God als ‘misdaad’en haat tegen Hem’betiteld (Exodus 20:3-5).
Deze afgodendienst zou de reden zijn dat God het volk zou moeten oordelen. Zoals ook meerdere keren gebeurd is en tenslotte tot de wegvoering uit het land heeft geleid.
In het Nieuwe Testament wordt deze denkwijze over afgoderij doorgetrokken zowel door de Heer Jezus Zelf als vooral ook door de apostelen (o.a. Paulus en Johannes)
Kernpunt bij de heidense godsdiensten is het manipuleren van het denken, waardoor een hogere bewustzijnstoestand ontstaat. Daardoor komt men vervolgens open te staan voor de onzichtbare wereld en de beïnvloeding door demonen.
Spreuken 21:16 leert ons waar de mens uitkomt die het verstand uitschakelt: “Een mens die van de weg van het verstand afdwaalt, zal in gezelschap van de gestorvenen rusten“. Ons denken beschermt ons tegen de directe invloed van de onzichtbare wereld. Als we van die weg afdwalen, komen we in het gezelschap van de gestorvenen. Dat is de wereld van de geesten, de schimmen; de onzichtbare wereld. Wat je daar vindt is dan trouwens ‘rust’, een toestand van harmonie en vrede.
Ook christenen kunnen dit doen onder een christelijk etiket, waarvan Paulus zegt “Ik wil niet dat u gemeenschap hebt met de demonen’ (1 Korinthe 10:20).
Het resultaat hiervan bij christenen is dat zij hiermee over het algemeen positieve ervaringen krijgen, maar niet meer openstaan voor de Bijbel, het Woord van God. Een toestand die in de Bijbel ‘afval’ genoemd wordt.

De Bijbel is heel erg duidelijk als het gaat over mindfulness – en alle andere methoden om het bewustzijn te manipuleren : het is een absoluut NEE!

De methode om het denken te manipuleren en een hogere staat van bewustzijn te creëren komt niet alleen voor in het boeddhisme, maar overal waar meditatietechnieken in een of andere vorm worden onderwezen. Wat dat betreft heeft de zogenaamde ‘christelijke meditatie’ uit de monastieke traditie hetzelfde effect als de al of niet christelijke mindfulness. Wat dat betreft is het vervangen van boeddhistische elementen door ‘christelijke oefeningen’ – waar een groot deel van bovengenoemde deskundigen voorstander van is – een ernstige misleiding.

Een beetje dan?

Sommigen menen dat je de boeddhistische aspecten kunt verwijderen en dan wat christelijke woorden, methoden of oefeningen kunt toevoegen, zodat je effectief een christelijke mindfulness krijgt.

Niets is minder waar. De Bijbel maakt het duidelijk. Het volk mocht op geen enkele manier iets doen met de afgoden van de volken. Alles wat er aan herinnerde moest opgeruimd worden in het beloofde land. Ze mochten zelfs de namen van de goden niet noemen!

Paulus waarschuwt ‘ontvlucht de afgodendienst‘ (1 Korinthe 10:14) en Johannes zegt ‘wees op uw hoede voor de afgoden‘ (1 Johannes 5:21).

De Bijbel laat geen enkele ruimte om ook maar iets over te nemen van de heidense manieren om contact te krijgen met de onzichtbare wereld.

“Pas op dat niemand u als buit meesleept door de filosofie en inhoudsloze verleiding, volgens de overlevering van de mensen, volgens de grondbeginselen van de wereld, maar niet volgens Christus. Want in Hem woont heel de volheid van de Godheid lichamelijk. En u bent volmaakt geworden in Hem, Die het Hoofd is van iedere overheid en macht.” (Kolossenzen 2:8-10)

Wat dan wel?

Wat heeft een gelovige dan wel? Hij heeft Christus die voor hem is gestorven op Golgotha’s kruis. Hij heeft vergeving van zonden, is met God verzoend en door God gerechtvaardigd. Hij heeft alles wat Christus tot stand heeft gebracht. Hij is gezegend met ‘alle geestelijke zegeningen in de hemelse gewesten in Christus’ (Efeze 1:3). En hij heeft een hoop die voor hem ligt.

In alles zult U, Jezus mijn,
met mij zijn.
U zult in d’allergrootste pijn
met mij zijn.
Ik wil U volgen waar U leidt,
daar U de liefde zelve zijt.
U zult tot in de eeuwigheid
met mij zijn.
Geestelijke Liederen 112:3 (uitgave 2016)