Het was vroeger bij ons zo dat je eigenlijk alleen maar Bijbelverklaringen las ‘uit eigen kring’. Het eerste boek dat ik las en niet tot die categorie behoorde – zo rond 1970 – was ‘De God die leeft’ van Francis Schaeffer (1912-1984). Het was het eerste boek in een Schaeffer-reeks die ik nog steeds in de kast heb staan[1].
De aanleiding tot dit blogje is dat ik vorige week las dat Schaeffer in zijn boek “Hoe zouden wij dan leven?” (1970) uitspraken heeft gedaan over de ondergang van de westerse cultuur, die schokkend veel lijken op de wereld waarin wij nu leven. Toen ik het boek vijftig jaar geleden las, was er denk ik weinig herkenning. Maar nu, als ik het teruglees, is het ongelooflijk dat hij dat toen al heeft voorzien door te begrijpen wat de betekenis van het bijbels christendom is voor de samenleving.
Bijbels christendom = vrijheid
Schaeffer beschrijft de geschiedenis van het romeinse rijk via de middeleeuwen en de reformatie tot aan de 20e eeuw. Hij komt tot de conclusie dat doordat het bijbelse christendom tijdens de reformatie ingang gevonden heeft in de westerse wereld, er een geweldige vrijheid is ontstaan zonder dat dit leidde tot maatschappelijke chaos.
“De Reformatie bracht geen sociale of politieke volmaaktheid, maar het bracht langzaamaan een grote en unieke verbetering. Wat de terugkeer van de Reformatie tot de bijbelse leer aan de maatschappij gaf was de mogelijkheid tot een geweldige vrijheid, maar zonder chaos. De mens heeft vrijheid omdat er een consensus was, gebaseerd op de absolute normen van de bijbel, en daarom echte waarden waarbinnen men vrijheden kan hebben, zonder dat deze vrijheden tot chaos leiden. De wereld had nog nooit zoiets meegemaakt.” (‘Hoe zouden wij dan leven?’ pag 93).
Op alle fronten in de samenlevingen heeft dit positief uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld in de ontwikkeling van de wetenschap.
Maar met het loslaten van het bijbels christendom en de daarmee verbonden absolute waarden, is het bergafwaarts gegaan. En dat betekent volgens Schaeffer dat daar waar de absolute bijbelse normen worden losgelaten chaos ontstaat. Dat heeft vervolgens weer tot gevolg dat – om de dreigende chaos te beteugelen – de menselijke vrijheden weer worden ingeperkt.
Vrijheid die de orde vernietigt en orde die vrijheid vernietigt
Aan het eind van het 12e hoofdstuk (pag. 231) schrijft hij het volgende, waarbij onderstrepingen van mij zijn.
“De centrale boodschap van het bijbelse christendom is de mogelijkheid dat mannen en vrouwen tot God komen door het werk van Christus. Maar de boodschap heeft ook secundaire resultaten, waaronder de ongewone grote vrijheden die het bijbels christendom aan de landen gaf waar het de consensus sterk beïnvloedde. Wanneer deze vrijheden van de christelijke basis worden losgemaakt, worden ze echter een vernietigende kracht die tot chaos leidt. Wanneer dit gebeurt, zoals vandaag de dag te zien is, dan zou er kunnen gebeuren wat Eric Hoffer (1902-1983) zei: ‘Wanneer de vrijheid de orde vernietigt, zal het verlangen naar orde de vrijheid vernietigen’. Op dat punt zullen de woorden links of rechts geen verschil maken. Het zijn slechts twee wegen die naar hetzelfde doel leiden. Er is geen verschil tussen een autoritaire regering van rechts of van links: de resultaten zijn gelijk. Een elite, een autoritaire regering, zal langzamerhand een vorm aan de maatschappij opleggen zodat er geen chaos ontstaat. En de meeste mensen zullen het aanvaarden – uit verlangen naar persoonlijke vrede en welvaart, uit apathie, en uit verlangen naar orde om het functioneren van een politiek systeem, de economie en de zaken van het dagelijks leven goed mogelijk te laten zijn. Dat is precies wat Rome deed met Caesar Augustus.”
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag 231
In de voorgaande hoofdstukken van het boek heeft Schaeffer laten zien wat de invloed is van wat hij noemt ‘bijbels christendom’: ongewoon grote vrijheden. Maar wanneer die vrijheden worden losgemaakt van de christelijke grondslag – en dat is al heel lang aan de gang maar in de vorige eeuw versneld – dan ontketend dat een ‘vernietigende kracht die tot chaos leidt’.
Dat is wat we in onze dagen zien gebeuren. De vrijheid zonder bijbels christendom als fundament geeft ruimte aan vernietigende krachten als bijvoorbeeld BLM en racisme, Antifa en woke[2] die uiteindelijk slechts chaos voortbrengen. Als reactie daarop ontstaat dan weer een nieuwe orde die tot doel heeft de chaos te beteugelen, maar ondertussen de vrijheid van mensen wegneemt.
Wanneer we denken aan de beperking van de vrijheden in de afgelopen twee jaar kun je zeggen dat de meeste mensen dat hebben geaccepteerd. Maar een deel heeft geprotesteerd, in ons land en in de hele wereld en geroepen om het herstel van de persoonlijke vrijheden, waaraan men gewend was.
‘Wanneer de vrijheid de orde vernietigt,
zal het verlangen naar orde de vrijheid vernietigen’
Schaeffer heeft voorzien dat het niet zou gaan om linkse of rechtse politiek, maar om een elite die op autoritaire en technocratische wijze de touwtjes in handen zou nemen, om te voorkomen dat er chaos zou ontstaan.
Overige gevolgen
In het 13e hoofdstuk gaat het boek verder met het beschrijven van de gevolgen hiervan en het is ongelooflijk frappant hoe zijn beschrijving klopt met wat we nu zien en met wat we in het Bijbelboek Openbaring lezen.
Economische instorting
“Mensen die geen absolute waarden hebben, maar slechts de verarmde waarden van de persoonlijke vrede en welvaart, komen onder een overweldigende druk te staan. Deze druk maakt de moderne mensen stap voor stap rijp voor het aanvaarden van een manipulerende, autoritaire regering. Helaas zien we deze pressie al overal optreden.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag 232
Bijzonder dat Schaeffer dit vijftig jaar geleden al opschreef. Nu, in onze tijd kan ieder die zijn ogen open heeft het waarnemen, zowel in de afgelopen twee jaar, maar ook nu opnieuw in de Oekraïne-crisis.
ECONOMISCHE INSTORTING. Het onvermogen van de moderne maatschappij om een oplossing te vinden voor het probleem van de inflatie zonder een economische recessie te veroorzaken, zet de deur voor een economische instorting wijd open. Iedere spiraal van inflatie, poging tot beheersen, de dreiging van een economische recessie en tenslotte vermindering van de beheersing, heeft de inflatie doen toenemen, maar politiek gesproken is het, omdat de meeste mensen beheerst worden door het concept van een steeds toenemende welvaart, moeilijk zo niet onmogelijk het gevaar van een economische recessie onder ogen zien. Daarom opent iedere dreiging van een economische recessie de deur voor de volgende, hogere staat van inflatie. Op een zeker punt schijnt een economische instorting maar al te mogelijk te zijn. Ik kan de onbehaaglijke parallel met het verlies van het vertrouwen van de Duitsers in de Republiek van Weimar, vlak voor Hitler, dat veroorzaakt werd door een onaanvaardbare inflatie, niet uit mijn hoofd zetten. De geschiedenis wijst uit dat de mensen op een zeker punt van economische instorting zich niet meer zo bezorgd maken over hun individuele vrijheden en bereid zijn een autoritaire regering te aanvaarden. Het gevaar is blijkbaar zelfs groter wanneer de twee waarden die voor zoveel mensen het belangrijkste zijn, de persoonlijke vrede en de welvaart zijn.”
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag 232
De inflatie is de afgelopen periode kunstmatig laag gehouden, mede door de ongewoon lage rentestanden. Ook dit was manipulatie, waaraan nu een einde komt. Was de inflatie al niet 7% op dit moment? Openbaring 6:6 beschrijft de situatie dat de gewone mensen het dagelijks voedsel niet meer kunnen betalen, laat staan andere zaken.
Oorlogen en geruchten van oorlogen
“OORLOG OF DE ERNSTIGE DREIGING VAN EEN OORLOG – tussen de expansionistische, imperialistische communistische landen en het Westen. Alistair Cooke (1908-2004) heeft het in America (1973) duidelijk gezegd: ‘Waar het tussen de communistische en niet-communistische naties om gaat, is de kwaliteit van de Amerikaanse beschaving’. Ik zou er alleen aan willen toevoegen dat het niet alleen om Amerika maar om het hele Westen gaat. Zal het Westen in staat zijn overeind te blijven tegenover de totalitaire landen, nu de christelijke basis van de westelijke vrijheden grotendeels weg is? Natuurlijk heeft dit ook te maken met punt één – de mogelijkheid van een economische afbraak in het Westen. De druk vanuit de communistische landen kan komen in verschillende vormen of in combinaties er van: militair door een sterk Oosten dat tegen een militair minder sterk Westen in actie komt naar aanleiding van een crisis ergens in de wereld; economisch in het geval van een instorting in het Westen; of politiek door de overname van de zuidelijke Europese landen door de communistische partijen in die landen. Dit laatste zou plotseling kunnen gebeuren met openlijke militaire steun van Rusland, of het kan subtiel en langzaam met schijnbare redelijkheid komen, totdat er een crisis ontstaat. Er is een opbloei van de communistische partijen in Zuid-Europa, en het is belangrijk op te merken dat dit de landen zijn die nooit de bijbelse basis hebben gehad die de noordelijke landen na de Reformatie hadden. De vrijheden in deze landen zijn geïmporteerd, geen eigen kweek. De dreiging van oorlog, vooral een atoomoorlog, zou hen die slechts de waarde van de persoonlijke vrede en voorspoed hebben, er toe kunnen brengen vrijwel elk soort autoritaire regering aanvaardbaar te achten die in staat zou zijn de dreiging van de oorlog weg te nemen, vooral als die regering schijnbaar de uiterlijke vormen van de grondwettelijkheid overeind zou laten (zoals Augustus dat deed in het oude Rome). De atoombom is een speciale bedreiging voor een generatie die zich op zo grote schaal heeft afgekeerd van het bestaan van een objectieve God en die daarom gelooft dat alleen de mens bestaat om met intelligentie de zon onder te zien gaan en de vogels te zien vliegen.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag 233
Ook dit is weer een bijzonder gedeelte. Aan de ene kant een paar tijdgebonden suggesties, maar anderzijds: wie had kunnen denken dat er in februari 2022 een oorlog zou ontstaan tussen Rusland en de NAVO, het verenigde westen, waarbij zelfs nucleaire wapens in gereedheid worden gebracht.
Maar het is een strijd tussen Rusland en de Nieuwe Wereld Orde, oftewel het in opbouw zijnde rijk van de antichrist. Precies zoals het Oekraïens parlementslid Kira Rudik het van de week uitdrukte.
Een ding is wel duidelijk: onder druk van het huidige conflict zal het totalitarisme in het westen toenemen, de vrijheden van mensen afgenomen worden. De grote massa van de mensen accepteert het volgens Schaeffer omdat ze geen andere waarden meer hebben dan persoonlijke vrede en voorspoed.
Andere gevolgen
Politiek geweld en terreur
“DE CHAOS VAN HET GEWELD – speciaal willekeurig of politiek geweld en terreur, in een land of in de wereld. Zowel in afzonderlijke landen als in de hele wereld is het wijdverbreide gebruik van politieke terreur een van de kenmerken van onze tijd geworden. Willekeurige terreur, waarbij onschuldige mensen het slachtoffer worden, is nog angstaanjagender. Het is alarmerend dat er aanwijzingen bestaan dat terreurorganisaties van de hele wereld hun activiteiten op de een of andere manier coördineren. We hebben er al voorbeelden van gezien dat mensen hun vrijheden opgeven wanneer ze geconfronteerd worden met de dreiging van terreur“.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 234
Herverdeling van rijkdom en bezit
“RADICALE HERVERDELING VAN DE RIJKDOM IN DE WERELD. Herverdeling van de rijkdommen van de wereld zou met tenminste twee dingen gepaard gaan. In de eerste plaats zou er een verlaging van de rijkdom en welvaart zijn onder die mensen en landen die een steeds hoger niveau van welvaart vanzelfsprekend zijn gaan vinden. De recente geschiedenis heeft ons laten zien hoe snel naties en mensen hun principes ten opzichte van andere naties en andere personen veranderen als hun welvaart bedreigd wordt. In de tweede plaats zou er een herverdeling van de macht in de wereld komen. In een verminderende staat van welvaart en wereldmacht zou een manipulerende autoritaire regering verwelkomd worden, in de hoop dat zo’n regering op de een of andere manier de onplezierige resultaten, veroorzaakt door een vermindering van de welvaart en de wereldmacht, zou kunnen verzachten.”
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 234
Voedseltekorten
HET GROEIEND TEKORT AAN VOEDSEL EN ANDERE NATUURLIJKE BRONNEN IN DE WERELD. Dit laatste punt kan in toenemende mate belangrijk worden. Als de christelijke consensus sterft in de landen waar hij vroeger heeft bestaan, moeten we verwachten dat dit niet alleen een verandering teweegbrengt in die landen zelf, maar ook in hun bewogenheid voor anderen. Wat overblijft zou geen bewogenheid zijn maar slechts utilitarianisme. Niet dat die bewogenheid ooit volkomen geweest is, maar we kunnen verwachten dat een open pragmatisme in toenemende mate de plaats inneemt van de gedeeltelijke bewogenheid die er heeft bestaan. Het groeiend tekort aan voedsel zal een toenemende druk uitoefenen die de mensen toedrijft naar een autoritair gezag dat oplossingen belooft. Naarmate de onzekerheid groeit, groeit de hebzucht – met als doel de persoonlijke vrede en welvaart tegen elke prijs.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 235
Oekraïne is rijk aan grondstoffen en de graanschuur van Europa. Samen met Rusland verzorgt het 25% van de wereldvoedselproductie. Het conflict daar zal hoe dan ook enorme gevolgen hebben voor voedsel- en grondstoftekorten, als ook de inflatie verder opjagen.
Schaeffer maakt dan verder duidelijk dat al deze ontwikkelingen hun oorzaak vinden in het loslaten van de absolute waarden van het bijbelse christendom en dat dit het einde van de democratie en de vrijheid is.
De tirannie van de meerderheid
“We kunnen de tirannie van de meerderheid verwachten. Laten we ons haasten te zeggen dat de vrijheid van het individu ook in de landen met een Reformatorische achtergrond niet iets magisch is. Naarmate de herinnering aan de christelijke basis steeds zwakker wordt, zal de vrijheid ook in deze landen desintegreren. Het systeem zal niet eenvoudigweg maar doorgaan, als het is afgesneden van zijn wortels. En de verschuiving zal ongeveer hetzelfde zijn, welke politieke partij ook de macht heeft. Als de principes weg zijn, blijft er slechts opportunisme over.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 236
De meeste leiders van de landen die een christelijke basis hebben gehad, zijn nu ‘moderne’ mensen. Gelukkig zijn er duidelijke uitzonderingen, maar dat zijn uitzonderingen. Pogingen om autonoom te zijn – onafhankelijk van God en van wat Hij in de bijbel en door de openbaring in Christus heeft geleerd – heeft een effect zowel op de politieke leiders als op de professoren aan de universiteiten als op de gewone man. De meesten van deze leiders denken in termen van synthese in plaats van vaststaande absolute normen en waarden, en dit is duidelijk in hun politieke daden te zien.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 236
De synthese heeft het aan beide zijden van het ijzeren gordijn gewonnen: de mensen zien geen vaststaand, uiteindelijk goed of kwaad, maar alleen een mengsel zowel in het openbare leven als in de persoonlijke moraal, zowel in buitenlandse zaken als in de binnenlandse politiek. Dit is speciaal zo bij de intellectuelen die de afschaffing van de christelijke basis tot zijn logische conclusie hebben gevoerd. Maar het geldt ook voor hen die door deze gedachten beïnvloed zijn zonder ze te analyseren. Het pragmatisme, het doen van wat schijnt te werken zonder op principes van goed of kwaad te letten, zien we overal. In zowel internationale als interne aangelegenheden, is het opportunisme – het tot elke prijs handhaven van de persoonlijke vrede en welvaart – een aanvaarde procedure. Absolute principes hebben weinig of geen betekenis meer voor het westerse denken.
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 236,237
(…) Als er een verdere economische recessie komt, als de vrees voor het verlies van persoonlijke vrede en welvaart toeneemt, als de oorlogen en de dreiging van oorlog sterker worden, als het geweld en de terreur zich verspreidt, als de voedselvoorraden en andere natuurlijke bronnen in de wereld schaarser worden – en al deze dingen zijn meer dan mogelijk – dan zal dat het proces alleen maar versnellen. Als deze dingen over de mensen komen die alleen de waarden van persoonlijke vrede en welvaart hebben, zullen ze hen verpletteren (…).
Uit ‘Hoe zouden wij dan leven?’, pag. 238
Hoe nu verder?
Binnenkort verschijnt er waarschijnlijk eenmalig een huis-aan-huis krant met de titel “Hoe nu verder?”, een initiatief van mensen die niet meer onder een ‘covid-regiem’ willen leven. Het gaat hen om de vrijheid die we twee jaar geleden nog hadden en die in de covidperiode verdwenen is. Zo te zien denken de initiatiefnemers dat de huidige ‘versoepelingen’ maar tijdelijk zullen zijn. Als we kijken wat er bij de EU en de Nederlandse overheid nog in voorbereiding is, kunnen ze daar wel eens gelijk in hebben.
“Hebben we in de toekomst nog wel echte vrijheid? Nederland staat op een tweesprong. Willen we dat onze kinderen opgroeien in een voorwaardelijke controle maatschappij, gedicteerd door een wereldregering of pakken we onze nationale en lokale democratische zeggenschap terug?”
Het is een sympathieke oproep, maar ik vrees dat het niet gaat lukken. De wereld blijft doorrennen op weg naar de oordelen van God, zoals die beschreven zijn vanaf Openbaring 6. De wereld zal en kan niet terug naar het bijbels christendom dat ze verlaten heeft.
De enige uitweg uit deze duistere toekomst is voor de individuele mens die gelooft in Gods geopenbaarde waarheid en in de redding op grond van het verzoenend werk van Christus Jezus.
Het mag ons aanmoedigen mensen van de Heer Jezus te vertellen. Alleen bekering en geloof in de Heer Jezus Christus kan ons behoeden voor een dystopische toekomst op deze aarde en ons verzekeren van een hemelse toekomst met Christus.
Komt het dan nooit meer goed?
Aan het einde van het rijk van de antichrist komt Christus Zelf om het finale oordeel uit te voeren.
“En ik zag de hemel geopend, en zie, een wit paard, en Hij Die daarop zat, werd getrouw en waarachtig genoemd. En Hij oordeelt en voert oorlog in gerechtigheid. En Zijn ogen waren als een vuurvlam en op Zijn hoofd waren vele diademen. Hij had een Naam, die opgeschreven was, en die niemand kent dan Hijzelf. En Hij was bekleed met een in bloed gedoopt bovenkleed, en Zijn Naam luidt: Het Woord van God.”
Openbaring 19:11-13
Ook de Psalmen staan er vol van, zoals bijvoorbeeld Psalm 21.
“ 9 Uw hand zal al Uw vijanden vinden,
Psalm 21:9-14
Uw rechterhand zal hen die U haten, vinden.
10 U zult hen als een vurige oven maken,
ten tijde dat U Uw aangezicht laat zien.
De HEERE zal hen in Zijn toorn verslinden,
het vuur zal hen verteren.
11 U zult hun vrucht wegdoen van de aarde,
hun nageslacht onder de mensenkinderen.
12 Want zij hebben kwaad tegen U beraamd;
zij hebben een listig plan bedacht,
maar zijn tot niets in staat.
13 Want U zult hen tot een doelwit maken,
met Uw boog zult U op hun gezicht richten.
14 Verhef U, HEERE, in Uw macht;
dan zullen wij zingen en Uw macht met psalmen loven”
Daarna komt de tijd dat Christus Zelf 1000 jaren zal regeren op aarde (zie Openbaring 20:3-6).
Satan en zijn handlangers zijn voor die duizend jaren uitgeschakeld. De aarde zal geen paradijs zijn, maar wel gestoeld op de absolute goddelijke waarden; een samenleving van vrede, gerechtigheid en vrijheid. Een samenleving geregeerd door onze Heer, Jezus Christus!
“2 HEERE, de koning verblijdt zich over Uw macht.
Psalm 21:2-8
Hoezeer is hij verheugd over Uw heil!
3 De wens van zijn hart hebt U hem gegeven;
het verzoek van zijn lippen hebt U hem niet onthouden. Sela
4 Want U komt hem tegemoet met rijke zegeningen;
op zijn hoofd zet U een kroon van zuiver goud.
5 Leven heeft hij van U verlangd en U hebt het hem gegeven,
lengte van dagen, eeuwig en altijd.
6 Groot is zijn eer dankzij Uw heil,
met majesteit en glorie hebt U hem bekleed.
7 Want U stelt hem voor eeuwig tot grote zegen,
U verheugt hem met blijdschap, met Uw aangezicht.
8 Want de koning vertrouwt op de HEERE;
door de goedertierenheid van de Allerhoogste wankelt hij niet.”
Voetnoten
[1] Halverwege deze pagina staan downloads van Schaeffer’s boeken: http://www.verhoevenmarc.be/studiemateriaal.htm
[2] Een toespraak van Kinneging over woke zie hier https://youtu.be/4eHmOGvL1O4?t=1374 .
Nederlands 
Deutsch 
English