De afgelopen weken kwam Ann Voskamp, schrijfster van het veelgelezen boek “Duizendmaal dank” [1], meerdere keren bij me langs. Figuurlijk gesproken dan. Daarom besteden we er in dit bericht aandacht aan. We bespreken de leer en de praktijk die ze uitdraagt omdat dat in feite niets anders is dan datgene wat we bij ‘de weg van de contemplatie’ al ontdekt hebben.
Godsbeelden in aantrekkelijke verpakking
Er liggen in de christelijke boekhandel nogal wat populaire boeken die beogen de lezer iets te laten ontdekken over ‘het leven met God’. Iets dat je tot op nu nog niet wist. Ze zijn aantrekkelijk geschreven en zien er goed uit. Het zijn boeiende verhalen, lezen gemakkelijk en sluiten aan bij de beleving van de huidige tijd. Maar het probleem is dat in deze aantrekkelijke verpakking ‘godsbeelden’ en praktijken verwerkt zitten die on-Bijbels zijn. Het kunnen beelden zijn over God, over (de Heer) Jezus of over de Geest van God en over Hun relatie tot de mens, tot jou dus. Als dit vervolgens nog aangevuld wordt met bijbelteksten, dan ontstaat een denkwereld die wel bijbels klinkt, maar het niet is. Je wordt door dit soort boeken ingevoerd in een on-Bijbelse wereld die je relatie tot de God van de bijbel – eerder vroeg dan laat – zal veranderen.
‘Duizendmaal dank’ van Voskamp is zo’n boek.
Duizendmaal dank
De schrijfster is op zoek naar God in haar drukke bestaan. Het boek begint met dramatische ervaringen van verlies van geliefden, waarin ze niet ervaart dat God liefde is. De vraag naar een liefdevolle God in een zondige en gebroken wereld is dan ook het startthema. Voeg daarbij een hectisch leven met tegenslagen, zorgen en worstelingen. Ze is op zoek naar God in het dagelijks leven. Zoals de achterflap van het boek zegt:
Zoals de meeste lezers snakt Ann Voskamp ernaar haar leven goed te leven. ‘Hoe vinden we vreugde’, zo vroeg ze zich af, ‘terwijl we nergens aan toe komen, ons voortdurend overal zorgen om maken, en vechten met al die dingen die elke dag weer mislopen? Hoe ziet een dankbaar leven er eigenlijk uit als de dagen zich aaneenrijgen en alles donker is? Wat heeft God ons vandaag te bieden? ‘
Voskamp beschrijft haar zoektocht en ontdekkingen en haar doel is natuurlijk dat de lezers (of misschien meestal lezeressen) haar zullen volgen en dezelfde ontdekkingen zullen doen. Wat Voskamp ontdekt heeft is dat dat een christen in alle dingen van het leven God moet leren zien en Hem voortdurend moet danken. Misschien klinkt dit als een open deur of iets waarvan je zegt: ‘ja, natuurlijk, zo is het’. En zo zijn er best de nodige dingen in het boek waar je ja en amen op zou kunnen zeggen. Dat maakt het beoordelen van een boek als dit ook zo lastig, want waarheid is vermengd met onwaarheid. Ze baseert haar ervaringen op bijbelteksten die inderdaad voor een christen ontzettend belangrijk zijn, maar de invulling die ze eraan geeft is on-Bijbels.
Daarom delen we ons commentaar in twee delen. In dit eerste bericht beperken we ons tot de hoofdlijnen van de bezwaren.
In het volgende bericht (dv in januari) zullen we het evangelie dat Voskamp gelooft toetsen aan het bijbelse Evangelie. De reden daarvoor is dat het hartverscheurend is om te lezen hoe een jonge vrouw terechte vragen heeft over het leven en over God, maar op een dwaalweg terecht komt, zonder dat ze iemand tegenkomt die haar het bijbelse Evangelie uitlegt. Vandaar dat we aan de hand van het boek van Voskamp het bijbelse Evangelie en ‘het andere evangelie’ tegenover elkaar gaan zetten.
Voskamp heeft terechte vragen over God en het leven. Ze leeft in een serieuze christelijke gemeenschap, waar ze echter de antwoorden niet vindt. Daarom gaat ze op zoek en komt op een dwaalweg uit. Het is hartverscheurend.
De belangrijkste verkeerde opvattingen
In het boek worden meerdere dingen geschreven die on-Bijbels zijn, maar het belangrijkste is wel het onderstaande.
- In de eerste plaats wordt ervan uitgegaan dat je God in alle dingen kunt ontdekken. God is in alle dingen, je kunt Hem dus in alle dingen ontmoeten en Hij spreekt dus tot je. Je moet het alleen – door oefening – gaan ontdekken dat dit zo is. Dan zul je rust en vrede ervaren, dan wordt je leven lichter. Het Griekse woord ‘eucharisteo’ (dankzegging) wordt een mantra en rode draad door haar leven.
- Op dit pad van ‘dankzegging’ ervaart ze de liefde van God, waarnaar ze op zoek is. De relatie tussen haar en God is er een van liefde. Maar dit wordt beschreven op een sensuele, erotische manier, als een relatie tussen man en vrouw. Voskamp verwijst daarvoor ook naar de relatie tussen Adam en Eva. Het is een liefdesrelatie waarbij vooral ook het lichamelijk ervaren aan de orde is.
- Tenslotte eindigt deze weg in de eenwording met God. Dit is het einde en doel van ‘de contemplatie’.
De weg van de contemplatie
Tegen het eind van het boek gaat ze naar Parijs en daar ervaart ze de eenwording met God. Ze beschrijft daar ook dat ze nu dezelfde weg gevonden heeft die christenen al eeuwenlang volgen. Zelf omschrijft ze deze weg, wanneer ze zegt (pag. 214 – 216):
“(…) Ik denk aan die gelovigen van lang geleden die hun manier hadden om het volle leven te vinden, een weg naar God; een historisch voorbeeld van intimiteit met God. (…) Maar zij dachten dat er maar drie stappen waren om vervuld te raken van God: zuivering, verlichting, eenwording. (…)
Zuivering was de eerste stap naar een vol leven in God, volgens die ouden. In het volle besef van de kloof die ons van God scheidt, bidden we om Gods hulp om de ziel te zuiveren van zelfwil. Zo ook met mij: eucharisteo heeft mij langzaamaan stilgezet, mijn handen geopend om me te zuiveren van mijn greep op en mijn controle over de wereld. Met elk geschenk dat ik aanvaardde en waarvoor ik dankte liet ik iets varen van mijn eigen wil en aanvaardde ik de Zijne. Maar mijn zuivering, die losmaking van zonde en zelf, was geen daad van wilskracht of krachtsinspanning, maar een daad van Christus en Zijn genade die mij genoeg is. Overweldigende genade was het die mij toetrok naar de Christus vol van glorie zodat mijn eigen ik leeg kon worden. Mijzelf leegmaken om gevuld te worden. Vol van genade …. Om voluit te leven.
Verlichting, de middelste stap op het pad naar het volle leven in God, aldus de ouden. De zoeker ziet. Wat de oude heiligen een visioen van de hemel noemden, een manier van zien die ons dichter bij God brengt. Dat is precies wat eucharisteo voor mij is geweest: mijn ogen die opengingen voor een nieuwe blikrichting, voor het besef dat geloof ten diepste een weg van de ogen is. De duizend geschenken openden mijn ogen voor de aanwezigheid van God – meer nog eucharisteo leven, leven in dankbaarheid, verrichtten een nog grotere taak: mij wakker houden voor God. Ik begon in te zien dat niets van wat ik ben iets waard is, maar dat mijn waarde in Hem alles waard is – ogen die zien zetten de glorie van Christus in het volle licht. Ik ben een en al oog en kijk door het leven heen als glas voor God.
Eenwording, zo meende de middeleeuwse christenen, was de laatste en bovenste traptrede in de hongerige jacht naar het volle leven: de mystieke eenwording die slechts de meest vrome zielen bereikten. Eenheid. Maar ervaren niet alle ware gelovigen, de vurige zien-ers, die eenheid vanaf het moment van het berouw over hun schuld, omdat ze een zijn geworden met Christus in Zijn dood, Zijn begrafenis en Zijn opstanding uit de doden? Eenwording is feitelijk altijd de eerste stap in de Christenreis. En toch, het besef van genade op genade leidt ons binnen in een nog diepere eenwording, die we op onze huid voelen, in onze aderen, in het diepste binnenste van ons wezen, een steeds voller besef van de gemeenschap met Christus. (…)
Inderdaad is dit dezelfde weg die we al eerder als de weg van de contemplatie hebben beschreven en die al zo oud is als de mensheid. Geen wonder ook dat ze verwijst naar Henri Nouwen en Broeder Laurentius om er maar een paar te noemen.
Het is een weg van concentratie en focus op het innerlijk, resulterend in harmonie en vrede en die uiteindelijk een toestand bewerkstelligen die ervaren wordt als ‘eenheid met God’. Het is een weg van oefening die leidt tot een verhoogd bewustzijn, waardoor de mens zich openstelt voor de onzichtbare wereld.
Wat de mens in deze toestand ervaart zijn geen dingen van God, maar dingen die van satan en zijn demonen afkomstig zijn.
Mystiek is afgoderij
Nog een keer kort samengevat wat elders al uitgebreider is beschreven:
- De mens zonder God kan (op meerdere manieren) zijn bewustzijn manipuleren in een hogere staat, waardoor hij de werkelijkheid anders waarneemt en zich openstelt voor de onzichtbare wereld. Wat hij in deze toestand waarneemt komt van satan en zijn demonen en zijn ‘bovennatuurlijke’ ervaringen die in veel gevallen als heel erg positief, helend en rustgevend worden ervaren. Onder meer zijn meditatie, yoga, reiki en (bepaalde soorten) muziek manieren om het bewustzijn in een hogere toestand te krijgen.
- Wanneer een christen probeert op een soortgelijke manier ‘contact met God’ te krijgen, zal hij zeker bijzondere ervaringen opdoen, waarvan hij denkt dat het ‘God’ is. Maar God noemt dit in de bijbel ‘afgoderij’ en maakt duidelijk dat wat hij ervaart ‘gemeenschap met demonen’ is.
- Belangrijke Bijbelgedeelten hierbij zijn onder meer:
- “Wees op uw hoede dat uw hart niet verleid wordt, zodat u afwijkt, andere goden dient en u voor hen neerbuigt” (Deuteronomium 11:16). Wat het betekent om ‘andere goden te dienen’ staat even verderop:
- “Wees op uw hoede (…) dat u niet vraagt naar hun goden, door te zeggen: Zoals deze volken hun goden gediend hebben, zo zal ik het ook doen. U mag ten aanzien van de Heere, uw God, niet doen zoals zij!” (Deuteronomium 12: 4, 30, 31). Hieruit blijkt dat ze niet tot God mogen naderen op de manier waarop de heidenen tot hun goden naderen!
- “(…) wat de heidenen offeren, offeren zij aan demonen en niet aan God, en ik wil niet dat u met de demonen gemeenschap hebt” (1 Korinthe 10:20). Ook christenen zullen gemeenschap hebben met demonen als zij op een heidense manier tot God naderen.
- De duidelijke leer van de Bijbel is dat een christen die op de verkeerde manier (de manier ‘van de volken’) tot God nadert zal niet God ervaren, wat hij overigens wel denkt, maar de ervaringen zullen van demonen afkomstig zijn.
Leven in het nu
Wat Voskamp doet is hetzelfde als wat de wereld doet: zich openstellen voor de onzichtbare wereld om ‘geluk’ te ervaren. Zij noemt het alleen anders: ‘een dieper ervaren van God’. De wereld anno 2017 noemt het ‘leven in het nu’; of ook wel ‘bewust leven’, ‘leven in het moment’ of ‘leven met aandacht’. Google je bijvoorbeeld even op ‘leven in het nu ’dan krijg je direct 66,9 miljoen hits! Het laat zien hoe Nederland (en niet alleen daar) met dit onderwerp bezig is. Kijk je vervolgens het begin van het Google-resultaat door dan blijkt al gauw dat Voskamps werkwijze en de wereldse manier van ‘leven in het nu’ dezelfde resultaten oplevert. Verder wordt op diverse sites ook gewoon gesteld dat het met het hindoeïsme te maken heeft. Sommige noemen het gewoon ‘mindfullness’ of yoga. Zie een paar willekeurige citaten hieronder.
Bouw aan een kleine tevredenheidsgewoonteWaar anderen het halen van hun dagelijkse boodschappen zien als een irritant en tijdrovend klusje, kiest mijn tante ervoor om het te gebruiken als een herstelmoment. Ze gebruikt het uitstapje om haar leven beter te maken. · in de file staat; · staat te wachten op de trein, tram, metro, bus of veerpond; · de container buiten zet; · naar de winkels loopt; · staat te koken; · op een bankje in de speeltuin geniet van je spelende kinderen; · op het toilet zit (Geweldige plek voor dagelijkse bezinning, ….) · staat te douchen; · de tuin aanveegt; · je klaarmaakt om naar bed te gaan; · naar de yogaschool fietst; · etc. |
Geniet van de kleine momentenLeven in het Nu betekent dat je geniet van de kleine momenten. Een fijn gesprek met een vriendin, de eerste zonnestralen in de lente, een mooie bloem in het park, het hoeven geen grote dingen te zijn. Leven in het nu, maakt je meer bewust van het kleine geluk dat er in jouw leven is. (bron: https://innerlijkefocus.nl/leven-in-het-moment-oefening-en-tips-om-meer-te-genieten-van-het-nu/) |
Gelezen . . . en nu?
Ik heb vroeger toen ik jong was ook het boekje “Besef van Gods tegenwoordigheid” van Broeder Laurentius gelezen en sommige boeken van Henri Nouwen of Augustinus. Soms kon je dingen niet pakken, omdat ze voor je gevoel te vaag waren. Dan liet je dat maar liggen. Anderzijds was er ook iets van ‘wat zij ervaren is toch wel heel bijzonder, dat zou ik eigenlijk ook wel willen’. Alleen, hoe je dat moest realiseren, dat bleef me een raadsel. Gelukkig maar.
Het kan zijn dat je het “Duizendmaal dank” gelezen hebt en ongetwijfeld heeft het indruk op je gemaakt. Ik hoop dat dit bericht je overtuigd heeft dat het voor een gelovige een verkeerde weg is, die van de Heer Jezus Christus afvoert en je uiteindelijk het geloof laat verliezen. De Bijbel noemt het afgoderij en wijst het ten enenmale af!
[1] Zie ook http://www.verhoevenmarc.be/PDF/AnnVoskamp.pdf en een uitgebreidere review in http://cicministry.org/commentary/issue120.htm (Engels)
Nederlands 
Deutsch 
English