Biblejournaling | Over God en goden

Meer dan anderhalf jaar geleden heb ik eens aandacht besteed aan nieuwe uitgaven in de Lees- en Luistergids (zomer 2017) (zie hier). Daar was ook een werkboek voor ‘Biblejournaling’ bij, waarin je kon oefenen om je bijbel te versieren als een soort van ‘verwerking’ van wat je gelezen had. Ik was daar toen heel kort, maar ook heel afwijzend over en vond dat dat geen goede manier was om met de Bijbel bezig te zijn.

Het fenomeen heeft zich daarna nogal uitgebreid. Er zijn in het Nederlandse taalgebied een paar sites die zich specifiek richten op Biblejournaling (zie bv hier en hier) en er is zelf een groothandel die materialen voor Biblejournaling verkoopt (zie hier). Kennelijk is het dus ook goed voor de omzet.

Daarom is het tijd om er nu een keer wat uitgebreider naar te kijken.

Wat is ‘Biblejournaling’?

Er bestaat geen goed Nederlands woord voor. Daarom houden we het maar bij de Engelse term ‘Biblejournaling’. Het is heel kort gezegd het versieren van je bijbel met tekeningen, teksten en andere ornamenten als je de bijbel leest; tijdens je ‘stille tijd’ zogezegd. Het is een bijzondere manier om met de Bijbel om te gaan en het wordt gezien als een soort van ‘verwerken’ van de Bijbeltekst.

In de boekhandel kun je allerlei speciale bijbels en materialen kopen om te ‘journalen’ en er zijn een paar Nederlandse websites die speciaal over Biblejournaling gaan. Hierop staat wat informatie over wat het is en hoe je het kunt doen. Over wat het is zeggen ze zelf onder meer het volgende (vet van mij).

“Biblejournaling is een mooie manier om bijbelteksten te beleven en ze op te slaan in je hoofd (…)” (zie hier)
“Biblejournaling is een manier om met de Bijbel, het woord van God, om te gaan. Je kunt de Bijbel gebruiken als vulling van je boekenkast, je kunt er in lezen en je kunt het ervaren. Ik denk dat Biblejournaling tussen de twee laatstgenoemde in zit: het blijft niet enkel bij het lezen van wat er in de Bijbel staat, je gaat het op een bepaalde, bijzondere manier lezen en ervaren. Je bent op een andere manier bezig met wat er precies staat.” (zie hier).

Eerst maar een paar opmerkingen

Opvallend is dat je ‘de Bijbeltekst kunt beleven en het op een bijzondere manier kunt lezen en ervaren’. Kennelijk is het zo dat ik iets belangrijks mis, wanneer ik zonder journaling de bijbel lees. Dat staat er natuurlijk niet en dat zal men ook nooit zo zeggen, maar de suggestie is er wel degelijk. Maar we hebben toch genoeg aan de Bijbel, Gods Woord? Hebben we BibleJournaling echt nodig om iets ‘bijzonders te beleven of te ervaren’?

Nergens in de Schrift is er een aanwijzing dat er bepaalde manieren zijn om de Bijbel ‘beter’ te lezen. Of dat er methoden zijn die je bij het Bijbellezen zou moeten toepassen om ‘meer’ inzicht te verkrijgen; geen Biblejournaling, geen Lectio Divina of wat dan ook.

Ja, maar – las ik ergens – je moet het vergelijken met wat je vroeger op de kinderclub of zondagsschool deed, toen we werkjes kregen bij het Bijbelverhaal dat verteld was. Die werkjes waren ook bedoeld om je de geschiedenis beter te kunnen herinneren. Dat is een punt; kinderen onthouden waarschijnlijk op die manier beter wat er uit de Bijbel verteld is. Maar als je volwassen bent, heb je dan nog zo iets nodig? Paulus heeft het kinderlijke afgelegd; “Toen ik een kind was, sprak ik als een kind, dacht ik als een kind, overlegde ik als een kind, maar nu ik een man geworden ben, heb ik het kinderlijke tenietgedaan.” (1 Korinthe 13:11). De Bijbel zelf roept ons op om op een volwassen manier met het Woord van God[1] om te gaan, dat is dat we er over moeten nadenken om inzicht van de Here te ontvangen (2 Timotheüs 2:7).

Schrijf je dan zelf nooit wat op? Jawel hoor, ik heb altijd een potlood en pen in mijn bijbel liggen. Met het potlood maak ik onderstrepingen van woorden of zinnen, tekstverwijzingen of betekenissen van namen. Dat soort dingen. Niet om een bijzondere ervaring te hebben, maar om later weer aan herinnerd te kunnen worden.

Onschuldige handwerken?

Iemand noemde het ‘creatief handwerken voor christenvrouwen’, maar de vraag is of dat werkelijk zo onschuldig is. In mijn ‘kort door de bocht beoordeling’ van Biblejournaling in de zomer van 2017 heb ik het heel snel in dezelfde categorie geplaatst als ‘kleuren voor volwassenen’ en het ‘tekenen van mandala’s’. Dingen waarbij je (zelf)bewustzijn verandert en je gevoel in positieve zin veranderd wordt. Als dat zo is, dan is het niet onschuldig.

Ik ben dus op zoek gegaan naar het fenomeen journaling en al zoekende liep ik er tegen aan dat er een heleboel aan elkaar gerelateerde manieren zijn om zogenaamd ‘creatief’ bezig te zijn. Schrijven, journaling, handlettering, art-journaling zijn zo maar wat begrippen die je tegen kunt komen. De uiterlijke vorm is verschillend, maar het gemeenschappelijke is dat ze om het maar even simpel te zeggen ‘je hoofd leeg maken en ontspanning geven’. Sommigen noemen het tekenen zelfs heel expliciet ‘een manier om in een meditatieve toestand te komen’.

Een rijtje citaten

Wat men in de wereld zegt van al deze creatieve uitingen kan worden geïllustreerd met de onderstaande citaten (vet van mij).

“Wat ik ontdekte was dat de beoefening van mindfulness-meditatie dezelfde reacties bij mij opriep als tekenen.”
(Bron: https://www.mindful.org/the-mindfulness-of-drawing/)

“Noteer gewoon uw gedachten of noteer wat er gedurende de dag is gebeurd. Volgens de jongste onderzoeken is het een eenvoudige manier om stress te beheersen, creativiteit te verbeteren, geluk te vergroten, de gezondheid te verbeteren en de werkprestaties te verbeteren. (…) omdat het je zelfbewustzijn vergroot.”
(Journaling; bron: https://zapier.com/blog/best-journaling-apps/)

“Met journaling kunt u uw piekerhoofd voor even op retraite sturen. Het leert u uit die smalle tunnel van denken en doen te stappen. (…) In plaats van u te verliezen in gepieker op niks af, schrijft u alles wat in uw hoofd opkomt. Zonder dat er ook maar iets van een verhaallijn aan te pas hoeft te komen.”
(Journaling; bron: https://reflectiesite.nl/journaling/#.XH-SmohKiUk))

“Een lekker creatief uitspattingsboek, en het helpt nog ook!(…). En terwijl je zo bezig bent raakt je papier vol en je hoofd steeds leger.”
(Bron : Uit je hoofd in je hart. https://www.ont-moetjezelf.nl/workshop-en-events/181-2/. De hele context is spiritueel/new-age.)

“Tekenen is een prachtige manier om in meditatie over te gaan; in aanwezigheid (presentie), flow, creatie en stilte van geest (…)”
(Bron: https://www.facebook.com/events/254726128594704/)

Over Zentangle, een speciale manier van tekenen, kun je veel vinden dat wijst op een duidelijke relatie tussen het tekenen als activiteit en de meditatieve toestand. Ook de manier waarop het is ‘ontdekt’ is apart. Ik geef hier slechts een paar korte citaten:

“Maria beschreef gevoelens van zelfloosheid, tijdloosheid, moeiteloosheid en een rijke onderdompeling in wat ze aan het doen was (het tekenen van patronen TdJ) – alle klassieke aspecten van een flow-toestand. Rick, die jarenlang meditatie had beoefend, zei: wat je beschrijft is meditatie.”
(Bron https://zentangle.com/pages/how-did-zentangle-begin)

“Hoe ingewikkeld Zentangles ook lijken, zij zijn eenvoudig te tekenen met simpele, herhalende lijnen. Op die manier is het mogelijk om met ontspannen aandacht prachtige abstracte kunst te creëren.”
(Bron: https://www.writersplaza.nl/c-1429776/wat-is-zentangle-tekenen/)

“(…) Er wordt gezegd dat de oefening de focus verhoogt, angst vermindert, meditatie helpt en creativiteit aanboort. (…) Onze geest kan behoorlijk druk zijn. Met Zentangle begint de geest vanzelf rustig te worden en gaat hij in een meditatieve staat. (…) Voor mij is het een vorm van gebed. Het kan me diep vanbinnen raken en ik voel me heel dicht bij God. (…) . In het verleden gebruikten zen-boeddhistische monniken het tekenen als een vorm van meditatie.”
(Bron: https://adorers.org/focus-and-relax-the-mind-with-zentangle/)

Wat opvalt

Hier doe ik natuurlijk geen ‘wetenschappelijk onderzoek’, maar slechts een simpele opsomming van wat citaten. Ze gaan allemaal over tekenen in weliswaar verschillende vormen, maar gemeenschappelijk hebben ze dat het uit wat ik maar noem ‘fijn tekenwerk’ bestaat, waar je al je aandacht voor nodig hebt en op moet ‘focussen’ om het zo maar eens te zeggen.

Het andere gemeenschappelijke punt is dat ze allemaal een uitwerking hebben op wat zich in je hoofd afspeelt. Het gevolg is rust in je hoofd, een leeg hoofd, flow, een meditatieve toestand. Ieder noemt het een beetje anders, maar het lijdt geen twijfel:

Dat verzin je toch niet?

Fijn tekenen als een manier om in meditatie over te gaan!

Dit is niet iets wat ik verzin, maar wat de mensen in de wereld zelf zeggen; kijk maar naar de citaten hierboven. Het geeft ze een goed gevoel en brengt ze ‘gelukzalige momenten’ of zelfs een ‘gelukzalige toestand’ zonder dat de meesten zich realiseren dat ze zich opengesteld hebben voor de machten in de onzichtbare wereld.

De Bijbel waarschuwt

Het volk Israël

In de Bijbel waarschuwt God Zijn volk Israel dat ze niet tot Hem mogen naderen – dat betekent ook niet met Hem in contact mogen treden – op de manier waarop de volken (de heidenen) contact maken met hun goden, dat zijn de demonen in de onzichtbare wereld. In Deuteronomium 12:4 en 31 staat het duidelijk:

“U mag tegenover de Heere, uw God, niet doen zoals zij!”

Als je de context, het hele hoofdstuk 12, leest, zie je hoe God wil dat Zijn volk tot Hem nadert. In alles zoals Hij het wil. Alleen op de plaats die Hij uitkiest (vers 5), niet naar hun eigen opvattingen (vers 8) en alleen op de plaats waar de brandoffers gebracht worden (vers 14). Maar aan het eind van het hoofdstuk waarschuwt Hij ook voor het grote gevaar dat ze in de valstrik van de duivel zouden kunnen vallen.

“(…) wees dan op uw hoede dat u niet, nadat zij van voor uw ogen weggevaagd zijn, in dezelfde valstrik komt, en dat u niet vraagt naar hun goden, door te zeggen: Zoals deze volken hun goden gediend hebben, zo zal ik het ook doen. U mag ten aanzien van de HEERE, uw God, niet doen zoals zij! Want alles wat voor de HEERE een gruwel is, wat Hij haat, hebben zij voor hun goden gedaan. Zij hebben voor hun goden immers zelfs hun zonen en hun dochters met vuur verbrand. Dit alles wat ik u gebied, moet u nauwlettend in acht nemen. U mag er niets aan toevoegen en er ook niets van afdoen.” (Deuteronomium 12: 30-32)

Wanneer ze God zouden dienen zoals de volken hun goden gediend hebben, zouden ze in werkelijkheid niet God dienen, maar de goden van de volken. Zonder het zich te realiseren zouden ze zich van de Here afkeren en de afgoden gaan dienen. Zo staat het bijvoorbeeld ook in de volgende verzen.

“Zij mogen hun offers niet meer aan de demonen brengen, waar zij als in hoererij achter aangaan. Dit is voor hen een eeuwige verordening, al hun generaties door.” (Leviticus 17:7)

“Laat onder u geen man of vrouw, gezin of stam zijn die zijn hart heden van de HEERE, onze God, afkeert, om de goden van deze volken te gaan dienen. (…).” (Deuteronomium 29:18).

“Zij hebben geofferd aan de demonen, niet aan God; aan goden die zij niet kenden, aan nieuwe goden, die kortgeleden gekomen zijn, voor wie uw vaderen niet gehuiverd hebben. (…) Zíj hebben Mij tot na-ijver gebracht met wat geen God is; zij hebben Mij tot toorn verwekt door hun nietige afgoden.”
(Deuteronomium 32:17, 21)[2]

De christenen

Gedurende haar hele bestaan was en is voor het volk Israel de verleiding groot om God te dienen en tot Hem te naderen op een heidense manier. Voor God een gruwel die Zijn toorn oproept.

Maar ook voor christenen is het gevaar even groot. Aan de christenen in Korinthe – een stad vol heidendom – schrijft Paulus uitgebreid over afgoderij en wat daarmee te maken heeft in de hoofdstukken 8 tot en met 11. Hij neemt wat Israel overkwam als afschrikwekkend voorbeeld voor de christenen in Korinthe en daarmee ook voor de christenen van vandaag de dag. Zo schrijft hij in hoofdstuk 10 onder meer de volgende dingen.

“En deze dingen zijn gebeurd als voorbeelden voor ons, opdat wij niet zouden verlangen naar kwade dingen, zoals ook zij verlangd hebben. En word geen afgodendienaars zoals sommigen van hen, zoals geschreven staat: Het volk ging zitten om te eten en te drinken en zij stonden op om te feesten. (…) Al deze dingen nu zijn hun overkomen als voorbeelden voor ons, en ze zijn beschreven tot waarschuwing voor ons, over wie het einde van de eeuwen gekomen is. (…) Daarom, mijn geliefden, vlucht weg van de afgodendienst. (…) Wat zeg ik hiermee dan? Dat een afgod iets is, of dat een afgodenoffer iets is? Nee, ik zeg dit omdat wat de heidenen offeren, zij dat aan demonen offeren en niet aan God, en ik wil niet dat u met de demonen gemeenschap hebt.”
(1 Korinthe 10:6-7, 11,14, 19,20)

De conclusie van Paulus is dezelfde als die van Mozes: als we op een heidense manier tot God naderen komen we uit bij de afgoden, de demonen, en onderga en ervaar je hun invloed.

Aan het eind van zijn eerste brief waarschuwt de apostel Johannes nog “Lieve kinderen, wees op uw hoede voor de afgoden.”(1 Johannes 5:21).

Er zou nog veel meer over te zeggen zijn, maar vanwege de lengte van dit bericht laat ik het hierbij[3].

De valstrik

Doe het eens op een ander manier

Het hoeft ons niet te verbazen dat satan al zijn trucs uit de kast haalt om christenen te over te halen heidense methoden te gebruiken. Maar hij krijgt ons natuurlijk niet zo snel aan de yoga, NLP, reiki of mindfullness, om er maar een paar te noemen. Dus zo’n vaart zal het niet lopen denken we. Welnu, dan verzint hij wat anders en stelt ons voor om God op een wat andere manier te zoeken en op een wat andere manier meer van God te ervaren. Lees de bijbel eens op een andere manier, waarom niet, het is bijzonder. En zo hebben we niet in de gaten dat we in de strik lopen die hij heeft uitgezet.

Nou kun je vinden dat ik het allemaal wel een beetje zwart zie. Het is toch nogal onschuldig, dat tekenen in je bijbel? Nu, ik zou willen dat het zo was, maar ik denk dat dat een reuze-vergissing is en dat leid ik af van de manier waarop de bijbel spreekt over afgoderij. In alle toonaarden bezweert de Here God dat Zijn volk zich er niet mee in moet laten. Alles wat herinnerde aan de afgodendienst die de volken in het land Kanaän praktiseerden, moest worden verwijderd en vernietigd. De namen van de afgoden mocht men in Israel zelfs niet meer noemen (zie Exodus 23: 13, 24; ook Deuteronomium 12:2 en 3). Alles om te voorkomen dat Israel de weg van de afgoderij op zou gaan.

Ook voor Paulus is afgoderij iets waar we ècht van weg moeten blijven, al lijkt het soms ook overdreven. Wanneer een broeder door mijn gedrag verleidt wordt om in afgoderij te vervallen, wordt mij dat aangerekend als een ‘zonde tegen Christus’ (1 Korinthe 8:9-13). Het maken van tekeningen in mijn bijbel kan voor mij neutraal zijn in de zin dat het me niets doet en dat ik er ongevoelig voor ben. Maar voor mijn zuster – die er veel gevoeliger voor is (‘een zwak bewustzijn’ noemt Paulus dat in 1 Korinthe 8:10) – kan het heel anders liggen en zij kan door mijn voorbeeld in de afgoderij terecht komen. Voor Paulus is dat de reden dat hij van zijn rechten geen gebruik wil maken.

Heel kort

Samengevat zou je kunnen zeggen dat we als gelovigen die de Heer Jezus liefhebben en navolgen dat moeten doen op een nuchtere manier, met gebruik van ons volle verstand. Zo lezen we de Schrift, zo zingen wij, zo bidden, loven en danken wij. We mogen niet proberen God te ervaren en de methoden en manieren toepassen die de wereld gebruikt om in een hogere bewustzijnstoestand te komen en het bovennatuurlijke te ervaren.

Dan nog dit

We hebben al geciteerd uit en verwezen naar het boek Deuteronomium, waarin de Here zo nadrukkelijk waarschuwt tegen de afgoderij. Maar het is opmerkelijk dat in dit zelfde boek Deuteronomium de Here hen ook vele malen voorhoudt hoe ze Hem wèl moeten dienen. Aan de ene kant ernstige waarschuwingen, maar Hij zegt er eigenlijk bij: ‘jullie hebben dat ook helemaal niet nodig als je Mij dient op de manier die Ik aangeef’.

In Deuteronomium vind je in diverse hoofdstukken beschreven dat

de Here een plaats in het land zal aanwijzen, waar Hij Zijn Naam zal vestigen
die plaats de enige plek is waar ze met hun offers tot Hem mogen naderen,
en ze moeten dat doen met blijdschap (het woord ‘verblijden’ komt meerdere keren voor in Deuteronomium)

Het idee vind je bijvoorbeeld in Deuteronomium 12: 5-7 en op andere plaatsen.

“Maar naar de plaats die de HEERE, uw God, uit al uw stammen zal uitkiezen om Zijn Naam daar te vestigen, naar Zijn woning moet u vragen en daarheen komen. Daarheen moet u uw brandoffers brengen, uw slachtoffers, uw tienden, de hefoffers van uw hand, uw gelofteoffers, uw vrijwillige gaven en de eerstgeborenen van uw runderen en van uw kleinvee. En daar moet u voor het aangezicht van de HEERE, uw God, eten en u verblijden, u en uw gezinnen, over alles wat u ter hand genomen hebt en waarin de HEERE, uw God, u gezegend heeft.”

Dit kan voor ons christenen niets anders betekenen dan de opdracht

om gemeente te zijn zoals Hij dat wenst (‘naar Zijn woning moet u vragen’)
waar Christus de Gekruisigde het middelpunt is (‘Hij vestigt Zijn Naam’)
al onze offers van lof en dank betrekking hebben op datgene wat Hij aan het kruis van Golgotha volbracht heeft (‘daarheen moet u uw brandoffers brengen, uw slachtoffers …’)

Volkomen blijdschap

Dan zal grote blijdschap onze harten vullen, als de Heer Jezus Christus het voorwerp van ons hart is. Persoonlijk, maar ook gemeenschappelijk. Zo kunnen we ons verblijden voor Gods aangezicht, wanneer we tot Hem komen zoals Hij het in Zijn Woord heeft aangegeven.

Dan hebben we
‘gemeenschap met de Vader en met de Zoon (…) opdat uw blijdschap volkomen wordt’
(1 Johannes 1:3,4)

[1] ‘het volmaakte’ uit vers 10 duidt op de complete Schrift.

[2] Het boek Deuteronomium is bij uitstek het boek waarin God Zijn volk voortdurend oproept niet de goden te gaan dienen. Het is interessant om eens na te gaan of te tellen hoe vaak er sprake is van (de) ‘goden’.

[3] Voor meer informatie zie elders op deze site.